Í gegnum tíðina hafa íslendingar þurft að takast á við afleiðingar náttúruhamfara og samfélagslegra áfalla. Jarðskjálftar og eldgos á Suðurlandi hafa valdið miklu eignatjóni og ótta, mannskæð snjóflóð og skriðuföll, sjóslys og flugslys hafa herjað á samfélög með alvarlegum afleiðingum og tekur endurreisn samfélagsins oft langan tíma. Þar gegna sveitarfélög lykilhlutverki enda sinna þau stórum hluta opinberrar þjónustu í samfélaginu. Því er mikilvægt að þau séu vel undirbúin fyrir slík verkefni.
Sveitarfélög geta beitt ýmsum aðferðum til að draga úr og milda afleiðingar náttúruhamfara og annarra áfalla á samfélagið. Þar má nefna brunavarnir, byggingu varnargarða, í samvinnu við ríkisvaldið, og styrkingu vega og veitna. Ekki er síður mikilvægt að þekkja almannavarnaviðbrögð og móta viðbúnað vegna náttúruhamfara. Sveitarstjórnir skipa almannavarnanefndir sem vinna að gerð hættumats og viðbragðsáætlana í umdæmum sínum, í samvinnu við ríkislögreglustjóra. Í lögum um almannavarnir nr. 82/2008 eru jafnframt lagðar auknar skyldur á sveitarfélög að útbúa viðbragðsáætlanir fyrir starfsemi sína og stofnanir. Hingað til hefur áhersla áætlana almannavarnanefnda verið á leit og björgun og fyrstu aðstoð en ekki rekstur sveitarfélaga og endurreisn og er því hér um nýjung að ræða.